Ήθη και Έθιμα για το Πάσχα στην Κύπρο

Ανάσταση...,μέρα σημαδιακή για τη Χριστιανoσύνη και τον Ελληνισμό. «Μέρα λαμπρή, μέρα γιορτή, μέρα λουλλουδιασμένη»... μέρα λουσμένη στό φώς και την άνοιξη, μια μέρα χαράς και ελπίδας.
Το νόημα της Ανάστασης συνδέθηκε στενά με την Ανάσταση του Ελληνισμού αλλά και με την Ανάσταση της Φύσης.
Κι εμείς σήμερα στη Κύπρο,προσμένουμε την ώρα που οι καμπάνες θα κτυπήσουν χαρμόσυνα φέρνοντας το μύνημα της Ανάστασης της μικρής μας πατρίδας.

Προσμένουμε την ώρα που οι καμπάνες στα κατεχόμενα χωριά μας θα κτυπήσουν χαρμόσυνα για να γεμίσουν οι εκκλησιές με κόσμο,να σμίξει το χαμόγελο της Ανάστασης με τις μυρωδιές των λουλουδιών, με την ευωδιά της φύσης και με τα παιδικά ξεφωνητά.
Το Πάσχα ήταν η μεγάλη γιορτή των Εβραίων που είχε καθιερωθεί σ ανάμνηση της εξόδου τους απο την Αίγυπτο και ιδιαίτερα της διάβασης τους από την Ερυθρά Θάλασσα.Η λέξη Πάσχα αποτελεί Ελληνική απόδοση της Εβραϊκής λέξης pasah που σημαίνει διάβαση . Κι αυτή αποτελεί μεταφορά στην Εβραϊκή θρησκεία παλιάς σχετικής γιορτής των Αιγυπτίων που λεγόταν pisah(=διάβαση) και σχετιζόταν με τη διάβαση του Ηλίου από τον Ισημερινό.Σε μάς τους Χριστιανούς το Πάσχα σχετίστηκε με την Ανάσταση του Χριστού και σαν τέτοιο το γιορτάζουμε.
Πάσχα λοιπόν η Εβραϊκή αλλά και εκκλησιαστική λέξη που έχει εισαχθεί στη δική μας παράδοση. « Πάσχα των Ελλήνων» «πάσχα των πιστών» « Πάσχα Μέγα» «Πάσχα Πανσεβάσμιο.» Λαμπρή ή Λαμπρά η ελληνική λέξη που γεμίζει την Εκκλησιαστική Υμνογραφία. «εορτή και πανήγυρις Λαμπρά..» Αλλά και λαμπροφόρος είναι ο χαρακτηρισμός της μεγάλης αυτής Μέρας.
Ανάσταση όμως είναι η λέξη που πήρε ο λαός από την εκκλησία και της έδωσε νόημα μεγάλο, είναι δε το αποκορύφωμα του όλου γιορτασμού και δίκαια πήρε την μεγαλύτερη μερίδα των εκδηλώσεων των ημερών αυτών αλλά και γενικά απο όλες τις γιορτές μας. Ακούμε λοιπόν στους ύμνους της εκκλησίας μας.:
«Αναστάσεως ημέρα και λαμπρυνθώμεν λαοί....» και...
«Συγχωρήσωμεν πάντα τη Αναστάσει.....» .
Αλλά και στις ευχές που προηγούνται της μέρας αυτής κυριαρχεί η ευχή :
« Καλή Ανάσταση» .......


Οι προετοιμασίες για το Πάσχα ξεκινούν απο την αρχή της Μ.Εβδομάδας, ακόμα κι από το « Σάββατο του Λαζάρου».Μικρά παιδιά γυρίζαμε απο σπίτι σε σπίτι για να πούμε τον Λάζαρο ή το τραγούδι του Λαζάρου
Αρχοντες Καλή μέρα σας
Καλή γιορτή απάνω σας.
Ήλθαν τα Βάγια ήλθασιν
Και του Λαζάρου έγερσις.
ΤΆ αγια Πάθη του Χριστού
Αξίως προσκυνήσωμεν
Και την Λαμπράν Ανάστασιν
Καλώς να την εφθάσωμεν.

Ακολουθεί στον ίδιο ρυθμό ολόκληρη η ιστορία της ανάστασης του Λαζάρου που μοιάζει προπομπός της Ανάστασης του Χριστού. Σάν αμοιβή προσφέρονταν στα παιδιά αυγά,κάτι που αφθονούσε στα σπίτια ,αφού η νηστεία των ημερών δεν ευνοούσε την κατανάλωσή τους.Ήταν όμως και πολύ χρήσιμα γιατί άλλα θα τα «κοκκινήσουν» θα τα βάψουν δηλαδή οι νοικοκυρές κόκκινα για το πατροπαράδοτο τσούγκρισμα... και άλλα θα γίνουν «φουκός» -γέμισμα δηλαδή- για τις φλαούνες.
Ένα άλλο τραγούδι για τον Λάζαρο, τα κόκκινα αυγά και το έθιμο του τσουγκρίσματος των αυγών μετά την Ανάσταση είναι και το ακόλουθο:
Ο Λάζαρος ο Δήμητρος
Ο κότσιηνο πεθύμητος
Ακούσαν τον οι όρνιθες
ΤζΆ εκάτσαν να γεννήσουν
ΤΆαυκά να κοτσιηνήσουν,
Το Πάσκαν να φατσιήσουν...

Στα χωριά της Κερύνειας τα μεγαλύτερα παιδιά πήγαιναν μια δυό μέρες πρίν απο το Σάββατο του Λαζάρου στην θάλασσα και έβγαζαν «πογιά». Η πογιά είναι ένα είδος βρύων που φυτρώνουν στούς βράχους που σκεπάζονται απο την θάλασσα.Τα βρύα αυτά έχουν την ιδιότητα να βγάζουν χυμό τέτοιο που να βάφουν τα αυγά σε χρώμα κόκκινο βαθύ.Εκεί λοιπόν που πήγαιναν να πούν το τραγούδι του Λαζάρου έπαιρναν μαζί τους απΆαυτή την πογιά κι έδιναν στη νοικοκυρά λίγη, για το βάψιμο των Λαμπριάτικων αυγών.Εκείνη τους έδινε αυγά ή χρήματα.Σε άλλα χωριά μαζεύουν Λιζάρι ένα φυτό δηλαδή που η ρίζα του περιέχει βαθυκόκκινη χρωστική ουσία για το βάψιμο των αυγών.Αφού η ρίζα « κουπανιστεί» καλά μπαίνει στην κατσαρόλα με ζεστό νερό και βράζει,δημιουργώντας έτσι το κατάλληλο χρώμα για το βάψιμο.

Την Κυριακή των Βαϊων ή της Ελιάς όπως χαρακτηριστικά λέγεται η τελευταία Κυριακή πριν από το Πάσχα,συνηθίζεται να παίρνει ο κόσμος κλαδάκια ελιάς σε μικρά μικρά δέματα στην εκκλησία.Εκεί παραμένουν μέχρι την ημέρα της Αναλήψεως.Αγιάζονται έτσι τα κλαδιά της ελιάς και τα φύλλα χρησιμοποιούνται για το κάπνισμαν,έθιμο που ακόμα παραμένει σε πολλά σπίτια μέχρι σήμερα.

Παλαιότερα στην Κύπρο κατα την Μεγάλη Πέμπτη δεν εργάζονταν οι σιδηρουργοί γιατί απο τους επαγγελματίες αυτούς είχε ζητήσει όπως επιστεύετο ο Πιλάτος τρία καρφιά για την Σταύρωση και αυτοί όχι μόνον τα έφτιαξαν, αλλά είχαν φτιάξει και περισσότερα.

Σε χωριά της Μαραθάσας ( Άγιος Δημήτριος ) έφτιαχναν το εφταλοϊτικον φαϊν,δηλαδή φαγητό απο εφτά νηστίσιμα είδη,μαζί και το λάδι που κατα τις υπόλοιπες μέρες της Αγίας Εβδομάδας, απαγορεύεται. Το έθιμο αυτό θυμίζει τα πολυσπόρια των αρχαίων.
Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης που τελείται η Σταύρωση του Χριστού,λέγονται στις εκκλησίες τα 12 Ευαγγέλια.Κάτω απο το αναλόγιο στο οποίο τοποθετείται το Ευαγγέλιο βάζουν μπουκάλες με νερό οι πιστοί, για να αγιαστεί.Το αγιασμένο αυτό νερό το πίνουν για το φθόνο, όταν έχουν πονοκέφαλο και για άλλες αρρώστιες.Το χρησιμοποιούν επίσης για να κάνουν προζύμι για το ζύμωμα των Πασχαλινών ψωμιών.Στο χωριό Ξυλιάτο τοποθετούνται σε καλάθια δύο μπουκάλες, μια με κρασί και μια με νερό και τα βάζουν κάτω απο τα 12 Ευαγγέλια.Το κρασί πίνεται κατανήστικα όταν κάποιος είναι άρρωστος και με το αγιασμένο νερό πλάθεται προζύμι που με αυτό ζυμώννουν τις φλαούνες.

Η Μεγάλη Πέμπτη λέγεται και Κοτσιηνόπεφτη γιατί αυτή την μέρα βάφονταν τα κόκκινα αυγά.Τό έθιμο αυτό μεταφέρθηκε σιγά-σιγά στο Μεγάλο Σάββατο.Στη Κύπρο η παράδοση λέει ότι τα κόκκινα αυγά βάφτηκαν έτσι απο το αίμα του Χριστού που έσταξε απο το μέτωπο του όταν του φόρεσαν το ακάνθινο στεφάνι.Βέβαια το αυγό είναι σύμβολο της ζωής και στην περίπτωση της Ανάστασης συμβολίζει τη νέα ζωή, δηλαδή την ανάσταση εκ νεκρών του Χριστού. Και το τσούγκρισμα συμβολίζει την έξοδο της ζωής απο αυτά μετά το σπάσιμο τους. Τα βάφουμε κόκκινα γιατί κόκκινο είναι το χρώμα που έχει το αίμα δηλαδή η ζωή.
Κατά τη Μεγάλη Πέμπτη συνήθιζαν να μαζεύουν δυόσμη με τον οποίο παρασκεύαζαν τσάϊ καθ΄όλη τη διάρκεια του χρόνου.Το τσάϊ αυτό εθεωρείτο κατάλληλο για τους πόνους του στομαχιού.
Ένα αλλο έθιμο της Μεγάλης Πέμπτης σε μερικά χωριά της επαρχίας Λεμεσού,όπως στην Πάχνα, το Βουνί, το Κοιλάνι, το Πέρα – Πεδί , τα Μανδριά, την Κουκά, την Τριμίκλινη κ.α είναι το ζύμωμα των πατροπαράδοτων αρκατένων.Τα αρκατένα είναι παξιμάδια που σαν βάση έχουν τον αρκάτη, ειδικό προζύμι δηλαδή που βγαίνει απο ρεβίθια.Δέν μπορούσε να νοηθεί Πάσχα στα χωριά αυτά χωρίς «παξιμαδκιές» όπως κοινά λεγόντουσαν. Απο τις προηγούμενες μέρες οι νοικοκυρές είχαν φροντίσει για το καθάρισμα των σπιτιών.Το άσπρισμα με ασπρόχωμα ή ασβέστη γινόταν με βούρτσα φτιαγμένη απο δέσμη με κλαδιά θάμνων, κυρίως ξυσταρκάς. Και στο πεντακάθαρο φρεσκοβαμμένο σπίτι όλα έλαμπαν όταν τη Μεγάλη Πέμπτη οι νυκοκυρά ζύμωννε τις παξιμαθκιές,τα κουλλούρκα και τις φλαούνες το άλλο παραδοσιακό πασχαλιάτικο έδεσμα.Ήταν δυνατό να μείνει σπίτι το Πάσχα χωρίς τη φλαούνα που η κατασκευή της και μόνο έμοιαζε με πραγματική ιεροτελεστία;Και η νοικοκυρά που έφτιαχνε τις πιο νόστιμες ένοιωθε περηφάνια όταν της αναγνώριζαν την τέχνη και την μαεστρία της.

Τη Μεγάλη Παρασκευή πάνε να παρακολουθήσουν τα εγκώμια της Παναγίας και να μήν της ανάψουν το κεράκι τους.Το στόλισμα του Επιταφίου με λουλούδια και γενικά η όλη τελετή θυμίζει την αρχαία γιορτή των Κυπρίων τα Αδώνια, στην οποία απαντώνται και άλλα στοιχεία της χριστιανικής θρησκείας, όπως λ.χ. η Ανάσταση του Λαζάρου.
Περι το μεσημέρι της Μ. Παρασκευής ο Επιτάφιος είναι κιόλας στολισμένος απο άνθη.Τα λουλούδια του Επιταφίου που τα μοιράζει ο παπάς στους πιστούς όταν τον προσκυνούν, φυλάγονται για θυμίαμα για τους αρρώστους.Στον Καραβά και στην Επταγώνια της Λεμεσού τα λουλούδια του Επιταφίου δίδονταν στον μεταξοσκώληκα για να ευλογηθεί και να κάμει πλούσιο μετάξι.

Οι κάτοικοι των ορεινών χωριών συνηθίζουν να παίρνουν στον επιτάφιο τα γνωστά αγριολούλουδα που μοιάζουν πολύ με τη λεβάντα , τις μυροφόρες.Και τις θεωρούν απαραίτητες για το στόλισμα του Επιταφίου, ίσως πρός ανάμνηση των Μυροφόρων, αλλά και για το γλυκύ, λεπτό άρωμα τους. Πολύ βασικό αρωματικό φυτό της Κύπρου στο στόλισμα του Επιταφίου ήταν η μυρσίνη , η μερσινιά όπως τη λέει ο λαός.αποτελούσε τη βάση , τον κορμό του στολισμού,πάνω στον οποίο στήριζαν τα υπόλοιπα λουλούδια. Άφηνε δε τριγύρω το λεπτό χαρακτηριστικό της άρωμα.Και το κάθε σπίτι έστελνε από την αυλή του τα καλύτερα λουλούδια για το στόλισμα.
Τό απόγευμα κυρίως στις πόλεις μικροί και μεγάλοι τρέχουν απο τη μιά εκκλησιά στην άλλη για να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο και να δούνε σε ποιά εκκλησία είναι καλύτερα στολισμένος. Τα παιδιά γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και όπως στο Σάββατο του Λαζάρου τραγουδούν τον Θρήνο της Παναγίας.Σε μερικά μέρη λέγεται και «Τραγούδι της σαντάφκιασης»
« Άδε μαντάτο σκοτεινό
τζαί μέραν λυπημένην
που ήρτεν σήμερον σε μέν
την πολλοπικραμένην,
επιάσαν τον υιούλλην μου
τζι έμεινα ορφανεμένη.
Το βράδυ οι εκκλησίες πλημμυρίζουν απο κόσμο.Οι εικόνες είναι σκεπασμένες με μαύρο ύφασμα πενθώντας για το θείο δράμα.Σε μερικές εκκλησίες γυναίκες ξενυκτούν κοντά στόν Επιτάφιο,ξενυκτούν δηλαδή τον νεκρό Ιησού, όπως συνηθίζεται να ξενυκτάται ο κάθε νεκρός.Συνήθως κάποιος είναι και ο γιορτάρης της Μ.Παρασκευής και αυτός έχει το δικαίωμα να ραντίζει τούς πιστούς με την μερρέχα ροδόσταγμα ή ανθόνερο πράγμα που κάνουν προηγουμένως τέσσερις κοπέλες, οι Μυροφόρες , στον στολισμένο επιτάφιο.
Μετά το τέλος της λειτουργίας κάποιος απο το εκκλησίασμα στέκει είτε μέσα στην εκκλησία είτε στο προαύλιο και τραγουδά τον Θρήνο της Παναγίας που αναφέραμε πιο πάνω.

Tο Μ. Σάββατο αρχίζουν από νωρίς οι προετοιμασίες για την Ανάσταση. Πρώτο μέλημα το μάζεμα των ξύλωνγια το άναμμα της φωτιάς, «της Λαμπρατζιάς» στην αυλή της εκκλησίας.Κι εδώ συναγωνισμός για το ποιός θα φέρει το πιο μεγάλο ξύλο «τον κούζαλο» γιατί η μεγάλη φωτιά πρέπει να διαρκέσει μέχρι πρωϊας.Ήταν ο μόνος τρόπος για να ζεστένονται οι πιστοί αγού η λειτουργία γίνεται τα μεσάνυκτα, όταν το κρύο βρίσκεται στο κατακόρυφο.Αυτό όμως έγινε έθιμο αγαπητό γιατί γύρω απο τη φωτιά , τη Λαμπρατζιά, ζεστένεται όχι μόνο το σώμα αλλά κι η καρδιά.Γνωστοί και φίλοι, μέσα στο πνεύμα της αγάπης,θα κάνουν αστεία,θα πούν λόγια ζεστά, θα ανταλλάξουν ευχές.Εδώ, τούτη την ώρα,δέν χωράνε μίση, δέν χωράνε αντιπαλότητες κι αντιζηλίες.
Γύρω στα μεσάνυχτα θα κτυπήσουν οι καμπάνες χαρμόσυνα. Δεν υπάρχει ήχος πιό γλυκός απΆαυτό το χαρμόσυνο μύνημα, αυτό το κάλεσμα για τη γιορτή της αγάπης και της αναγέννησης. Στην εκκλησία πρέπει να βρίσκονται όλοι,δέν πρέπει να λείψει κανένας χωριανός από τον «καλό Λόγο».Γι αυτό κι ο παπάς ρωτά πρίν αρχίσει τη λειτουργίααν είναι όλοι παρόντες.Κι αν κάποιος λείπει θα πρέπει να αναζητηθεί μήπως και δεν ξύπνησε,ή μήπως είναι άρρωστος.
Mε το «Δεύτε λάβετε φώς...» όλοι θα ανάψουν τις λαμπάδες απο το Άγιο Φώς και θα ακολουθήσει η λιτανεία γύρω από την εκκλησία. Ο παπάς θα διαβάσει το Ευαγγέλιο της Ανάστασης και με το «Χριστός Ανέστη...» επέρχεται η λύτρωση από τα Πάθη της Μεγ. Εβδομάδας, η αγάπη ξεχυλίζει και η χαρά καλύπτει όλους, μικρούς και μεγάλους. Αγγαλιές, φιλιά, ευχές. Χριστός Ανέστη... , Αληθώς Ανέστη ο Κύριος..., Χρόνια Πολλά.. .
Μετά τη λειτουργία το εκκλησίασμα μαζεύεται γύρω στη Λαμπρατζιά..Ευχές, αστεία, πειράγματα...Οι Γιορτάρηδες της μέρας θα κεράσουν όλο τον κόσμο με τη φρέσκια φλαούνα, ζιβανία και κρασί πράγματα που ευλογήθηκαν πιο πρίν μέσα στην εκκλησία.Ο κόσμος φεύγει και στό σπίτι όλη η οικογένεια θα απολαύσει τη ζεστή σούπα, την αυκολέμονη ή την μαγειρίτσα, και την βραστήν όρνιθαν. Θα τσουγκρίσουν τα κόκκινα αυγά και θα είναι νικητής όποιου το κόκκινο αυγό μείνει γερό μέχρι το τέλος. Το γερό αυγό ο νικητής θα το φυλάξει ολόχρονα. Και βέβαια η φλαούνα έχει στο τραπέζι την τιμιτική της θέση.

Η Δεύτερη Ανάσταση θα γίνει το απόγευμα της Κυριακής. Σε πολλούς τόπους ξεκινά στις 11 το πρωϊ λέγεται δέ και Λειτουργία της Αγάπης.Το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε πολλές γλώσσες και η λειτουργία δίνει την ευκαιρία της συμφιλίωσης και της αδελφοσύνης. Οι χωριανοί και οι ενορίτες ανταλλάσσουν ασπασμούς και το φιλί της αγάπης. Συνοδευτικά Έθιμα του Εσπερινού είναι η λιτανεία των Εικόνων και ο χορός. Σε πολλά χωριά της Ελλάδας η λιτανεία γίνεται συνήθως μέσα στο χωριό.Μπροστά πηγαίνει η εικόνα της Ανάστασης που είναι σαν λάβαρο και στηρίζεται σε κοντάρι.Είναι πλαισιωμένη με ξυλόγλυπτα ανθέμια και στολίζεται με φυσικά λουλούδια και κορδέλες.
Ο χορός του Πάσχα αρχίζει με τραγούδια και κάποτε τον σύρει ο ίδιος ο παπάς. Γίνεται στο προάυλιο της εκκλησίας , ή στα κοντινά αλώνια και θεωρείται ευλογία για τη χρονιά.Υπάρχουν περιπτώσεις που ο χορός της Λαμπρής ανοίγεται με τούτα τα λόγια:
-Και στούς ουρανούς απάνω
γίνεται χορός μεγάλος,
γίνεται χορός και σκόλη
και χορεύουν οι Αποστόλοι.
Ο Θωμάς παίζει τη λύρα,
Γιάκωβος τη ψαλιτήρα.
ΣούρνΆ ο Πέτρος τον Ανδρία,
Ο Μαθιός τον Ζαχαρία.
Κι αλλού πάλι με αυτό:
Σήμερα Χριστός Ανέστη
Και στούς ουρανούς ευρέθη
Σήμερα τα παλληκάρια
Στέκονται σαν τα βλαστάρια!

Τη γιορτή του απογεύματος κλείνει συνήθως το κάψιμο του Ιούδα, έθιμο σχεδόν Πανελλήνιο.Στη Κύπρο τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας έφτειαχναν το είδωλο του Ιούδα σατυρίζοντας τους ξένους και τον έντυναν σαν σύγχρονο της εποχής Άγγλο με το ημίψηλο καπέλο και το μπαστούνι του.

Στη Κύπρο η «λιτή» της Ανάστασης γίνεται την Κυριακή στις 11 το πρωϊ.Κι αφού τελειώσει η λειτουργία, η αυλή της εκκλησίας γεμίζει με φωνές καί γέλια.Μικροί, μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες ετοιμάζονται για τα «Λαμπριάτικα παιχνίδια» που φτάσανε στίς μέρες μας ακόμα και απο τα αρχαία χρόνια,κρατώντας τη παράδοση κόντρα στο χρόνο. Ένα απο αυτά «οι Σούσες», ή «Κούνιες» έχει τη ρίζα του στην Αρχαία Αθήνα. Γράφει ο Γεώργιος Σπυριδάκης στό βιβλίο του Ελληνική Λαογραφία:
΄΄Εις τον εορτασμόν του Πάσχα και την εορτήν του Αγίου Γεωργίου, όταν αύτη τελείται την Δευτέραν μετά την Κυριακήν του Πάσχα, έχει συναφθεί αρχαίον κατα το έαρ έθιμον των νεανίδων εις Αθήνας, το της αιώρας, το οποίον καλείται σήμερον «κούνιες». Εις πλείστους τόπους απο της Μακεδονίας έως την Κρήτην αναφέρεται το έθος κατά τας ημέρας ταύτας του Πάσχα, να προσδένονται σχοινία εις δένδρα και να κατασκευάζονται κούνιες επι των οποίων αιωρούνται αι άγαμοι νέαι , κινούμεναι υπο νέων με συνοδείαν ειδικών τραγουδιών, καλουμένων «της κούνιας»΄΄
Στον τόπο μας τα τραγούδια αυτά απο στόμα σε στόμα και απο γενιά σε γενιά έχουν φτάσει στις μέρες μας. Ο πόθος και η προσμονή της μέρας της Λαμπρής με τις σούσες φένεται ολοκάθαρα με το πασίγνωστο δίστιχο.
«Θεέ μου νάρταν οι Λαμπρές να κρεμμαστούν οι σούσες
τζαι να γεμώσουν τα στενά ούλλον μαυρομματούσες.»
Πάρα πολύ γνωστά ήσαν τα τραγούδια της σούσας,ωραιότατα δίστιχα,κατα το πλείστον ερωτικά. Ας αναφέρουμε μερικά.
-Ποιός κρίνος ωραιότατος σούδωσεν τες ασπράες
τζαι ποιά μηλιά γλυκομηλιά τες ροδοκοτσιηνάες;
-Σήμερον η αγάπη μου είπεν του ήλιου σβύσε
τζαι βκαίνω γιώ στον τόπον σου
εν ακριβός ο κόπος σου
τζαι σέναν πκιόν κανεί σε.
-Τα μμάθκια σου τα ολόμαυρα στην άκραν μελισσεύκουν
τζι ανταν δεικλίσουν να με δούν ούλλον εμέναν νεύκουν.
-Το λασμαρίν εδκιάβεννεν τζι είπεν του δκυόσμη γειά σου,
τζι είπεν του πόθθεν έρκεσαι τζαι βκαίνει η μυρωδκιά σου.
-Η νύχτα δεκατρείς ώρες , τες τρείς ώρες τζοιμούμαι,
τες άλλες δέκα κάθουμαι τζΆ εσέναν συλλοούμαι.

Τα παιχνίδια της Λαμπρής θα συνεχίσουν με μεγαλύτερη συμμετοχή όλο το απόγευμα. Άλλα καθαρά αγωνιστικά και άλλα διασκεδαστικά.Απο τα διασκεδαστικά κυρίαρχη θέση είχε το Διτζίμιν.Εκεί οι άνδρες δοκίμαζαν τη δύναμή τους. Το Διτζίμιν που η ονομασία του προέρχεται σίγουρα απο το ρήμα Δοκιμάζω, ήταν μια μεγάλη πέτρα που δέν είχε εύκολο πιάσιμο λόγω όγκου, σχήματος αλλά και βάρους.Περίμενε λοιπόν να αναδείξει τον δυνατώτερο του χωριού ο οποίος θα ήταν εκείνος που θα το σήκωνε πιο ψηλά απο όλους.
Στο χωριό Κουκά υπάρχει ένα που έχει τέλειο σχήμα καμπάνας και δεν βρέθηκε κανένας να το σηκώσει πιο πάνω από τη μέση. Οι παλιοί μιλούσαν για κάποιον που το σήκωσε στον ώμο του και το γύρισε βόλτα στο χωριό.
Άλλα αγωνιστικά παιχνίδια ήσαν τα τριάππιδκια, το σιοινίν, οι σακουλοδρομίες και οι γαϊδουροδρομίες που άφηναν πολύ γέλιο.
Από τα διασκεδαστικά παιχνίδια πιο γνωστά τα αυκά αυκά γοράζω τα, η συτζιά , Δκυό νάβρω τρείς να μέν έβρω, η Βασιλιτζιά, ο Ζίζιρος, και άλλα.
Στο «αυκά αυκά γοράζω τα» , έπαιρναν μέρος νέες και νέοι οι οποίοι κάθονταν στο έδαφος κάνοντας ενα κύκλο που όσο πιο πολλοί συμμετείχαν τόσο πιο μεγάλος ήταν.Τα πρόσωπα ήσαν στραμμένα προς το κέντρο του κύκλου και οι πλάτες προς τα έξω. Ένας έμενε εκτός κύκλου και κρατώντας ένα μαντήλι που η άκρη του ήταν δεμένη σε κόμπο, γυρνούσε γύρω – γύρω στην εξωτερική πλευρά του κύκλου τραγουδώντας:
Αυκά αυκά γοράζω τα,
Γοράζω τα πουλώ τα
Του θκιού μου του κολόκα,
Που κάμνει κολοκούθκια
Τζαι τρών τα κοπελλούθκια!
Κατα την διάρκεια του τραγουδιού και κάνοντας τον γύρο,αφήνει το μαντήλι πίσω από κάποιον απο τους καθήμενους. Αν αυτός το αντιληφθεί παίρνει το μαντήλι και τον κυνηγά κτυπώντας τον με τον κόμπο του μαντηλιού στην πλάτη. Αν ο καθήμενος δέν το πάρει χαμπάρι, τότε κυνηγιέται με τον ίδιο τρόπο. Το κυνήγι με τα κτυπήματα τελειώνει όταν ο κυνηγημένος καθίσει στην κενή θέση, αφού κάνει τουλάχιστον ένα κύκλο. Κι έτσι γίνεται και η αλλαγή κυνηγού.
Άλλο πολύ όμορφο παιχνίδι που παίζεται με αγόρια και κορίτσια,είναι το «δκυό νάβρω τρείς να μέν έβρω».Λέγεται έτσι από τη φράση που φωνάζει ο αρχηγός του παιχνιδιού και γίνεται με τον ακόλουθο τρόπο:
Χωρίζονται οι παίκτες σε ζεύγη ο ένας του ζεύγους πίσω απο τον άλλο. Όλα τα ζεύγη μπαίνουν δίπλα – δίπλα σε μια γραμμή.Ένας είναι ο αρχηγός του παιχνιδιού που κρατάει ένα μαντήλι με κόμπο , όπως και στο πρηγούμενο παιχνίδι, και κάποιος άλλος μένει χωρίς ταίρι.Αυτός λοιπόν είναι υποχρεωμένος να τρέξει και να πάει κάπου να σταθεί μπροστά απο όποιαδήποτε δυάδα οπόταν οι δυό γίνονται τρείς. Αν δέν το κάνει αυτό θα κτυπηθεί απο τον αρχηγό με το μαντήλι στη πλάτη.Επειδή υπάρχει ο «μονός» πάντα κάπου θα υπάρχουν τρείς και εκαί πρέπει να κτυπά ο αρχηγός. Αν ο πρώτος της δυάδας δέν αποδέχεται τον μονό τότε του γυρίζει την πλάτη και πρέπει να βρεί αλλού καταφύγιο. Αν όμως είναι καλοδεχούμενος τότε ο αρχηγός βαράει τον τρίτο στη σειρά που γίνεται αυτός κυνηγημένος. Έτσι δημιουργείται πανδαιμόνιο με γρήγορες εναλλαγές, χαρές και γέλια.

Μερικά απο τα παιχνίδια , αγωνίσματα και έθιμα που αναφέραμε πιο πάνω,σε διάφορα χωριά γίνονταν την Δευτέρα ή και την Τρίτη αντί της Κυριακής του Πάσχα.
Στο χωριό Κάρμι της Κερύνειας τη Δευτέρα της Λαμπρής τα καφενεία άνοιγαν απο τις συζύγους των καφετζήδων και λειτουργούσαν μόνο για γυναίκες. Οι άντρες συγκεντρώνονταν σε παρεκκλήσι έξω από το χωριό, στην Παναγία Τριμιθκιώτισσα, κοντά στο χωριό Τριμίθι όπου γινόταν πανηγύρι.
Στα Λειβάδια της Πιτσιλιάς την Τρίτη της Λαμπρής περιέφεραν απο σπίτι σε σπίτι την τοπική Αγία Αρακλειτούν. Στον Αγρό, την Τρίτη τα χαράματα , συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι και σχημάτιζαν πομπή μαζί με τους ιερείς , τα εξαπτέρυγα, την εικόνα της Παναγίας και άλλα σύμβολα, και πήγαιναν στο ξωκκλήσι της Παναγίας με την ανατολή του ήλιου, οπόταν γινόταν η λειτουργία. Στον Άγιο Αθανάσιο της Λεμεσού την Τρίτη της Λαμπρής διάφορα άτομα ανέβαιναν με τη σειρά σε μιά καρέκλα και σατίριζαν διάφορα γεγονότα που τους είχαν συμβεί στον χρόνο που πέρασε απο το προηγούμενο Πάσχα. Στο χωριό Λαγουδερά η λιτανεία γίνεται την Τρίτη σε ένα ύψωμα κοντά στην Παναγία του Άρακα που λέγεται Τρουλλίν.
Στις 23 τΆ Απρίλη είναι η γιορτή του Αγίου Γεωργίου που είναι από τους δημοφιλέστερους στη Κύπρο. Καθιερωμένα πανηγύρια προς τιμήν του γίνονται στην Λάρνακα, στην Πέγεια, στον Άγιο Γεώργιο και στον Καραβά της Κερύνειας.Αν η μέρα της γιορτής του ειναι στην Αγίαν εβδομάδα τότε μετατίθεται για τη Δευτέρα της Λαμπρής.Όταν η γιορτή του Αγίου Γεωργίου γιορτάζεται Δευτέρα του Πάσχα,ομάδες παιδιών γυρνούσαν και πάλι τα σπίτια τραγουδώντας το τραούδιν του Αγίο Γεωργίου. Στό τραγούδι αυτό ο Άγιος Γεώργιος είναι ο δρακοντοκτόνος, ο ήρωας πού με το κοντάρι του σκοτώνει το θηρίο και γλυτώνει τη βασιλοπούλα.¨Ετσι παρουσιάζεται και στίς περισσότερες εικόνες ο Άγιος. Πολλές εκκλησιές είναι αφιερωμένες στον Αγιο Γεώργιο, όπως την περιοχή Ριζοκαρπάσου όπου έντεκα εκκλησίες είναι αφιερωμένες σΆαυτόν.