Τα γεγονότα στη Λιβύη και την Αίγυπτο έχουν ξαναγίνει... αλλά στην Ευρώπη

Η αλυσιδωτή διάδοση των εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο είναι ιστορικά ανάλογη με την Άνοιξη των Λαών που συνεπήρε την Ευρώπη το 1848.

Το κίνημα διαμαρτυρίας της «Αραβικής Άνοιξης», που έχει δονήσει τον αραβικό κόσμο από την Τύνιδα, ίσαμε τη Σανάα, με ενδιάμεσους σταθμούς το Κάιρο και την Τρίπολη, ξαναζωντανεύει στη μνήμη τα αντίστοιχου εύρους ιστορικά προηγούμενα, που συνέβησαν προ εικοσαετίας στην Ανατολική Ευρώπη και στα μέσα του 19ου αιώνα, στη διάρκεια της «Άνοιξης των Ευρωπαϊκών λαών».

«Υπάρχουν αντίστοιχα στοιχεία ανάμεσα στο 1848 και το 2010, που συνδέονται με τις οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες», τονίζει η ιστορικός, ειδικευμένη στον 19ο αιώνα, Σιλβί Απρίλ, η οποία υπενθυμίζει επίσης τις αγροτικές εξεγέρσεις, τη δημογραφική έκρηξη και, ιδίως όσον αφορά την περίπτωση της Γαλλίας, την φθορά της εξουσίας και τη διαφθορά.

Εάν σήμερα το Ιντερνέτ αποτέλεσε το μέσο διάδοσης των εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο, το 1848 ήταν ο τηλέγραφος εκείνος που διεδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην μετάδοση των νέων στη Γηραιά Ήπειρο, τονίζει η ίδια. «Την εποχή εκείνη, οι εφημερίδες, οι γελοιογραφίες, οι φωτογραφίες βρίσκονταν σε πλήρη ανάπτυξη. Η πληροφορία είχε αρχίσει να κυκλοφορεί ευρέως». Έτσι, όπως η πληροφορία της πτώσης του Λουδοβίκου-Φιλίππου προκάλεσε την πτώση του Μέττερνιχ στην Αυστρία, ομοίως σήμερα η πτώση του Μπεν Άλι στην Τυνησία αποσταθεροποίησε και συμπαρέσυρε τον Μουμπάρακ στην Αίγυπτο.

Το 1848 μία σειρά από λαϊκές εξεγέρσεις ξέσπασε στην Ευρώπη: είναι η «άνοιξη των λαών». Δημοκρατικής και φιλελεύθερης έμπνευσης, οι εξεγέρσεις τούτες συνέβαλαν ώστε να μεταβληθεί, ή τουλάχιστον επιχείρησαν να μεταβάλουν, η φύση και η μορφή των πολιτικών καθεστώτων σε πολλά Ευρωπαϊκά κράτη-στην πλειονότητά τους με απολυταρχικά πολιτεύματα-και να ικανοποιηθούν οι εθνικές διεκδικήσεις πολλών λαών.

Η μία εξέγερση σε ένα κράτος μοιάζει να συνεπαίρνει και τις γειτονικές της χώρες. Η αναταραχή στην Ιταλία, μεταδίδεται στη Γαλλία-όπου οι φιλελεύθεροι ξεσηκώνονται ενάντια στον βασιλέα Λουδοβίκο-Φίλιππο, που ασκεί εξουσία από το 1830-κατόπιν φθάνει στην Αυστρία και μετέπειτα κατακλύζει ολάκερη την Αυστρο-ουγγρική Αυτοκρατορία, τη Γερμανία και την Ελβετία. Μόνες η Βρετανία και η Ρωσία, έμειναν αλώβητες από το κύμα του γενικού ξεσηκωμού.

Οι επαναστάσεις του 1848 -της ίδιας χρονιάς που κυκλοφόρησε το ‘Κομμουνιστικό Μανιφέστο’ του Καρλ Μαρξ-τελείωσαν χωρίς τον στέφανο της επιτυχίας, πλην όμως τίποτε δεν επέστρεψε στην προτεραία, καθεστηκυία, τάξη. Η κα Απρίλ υπενθυμίζει τις «προόδους» που επακολούθησαν, όπως το γενικό δικαίωμα του εκλέγειν, τα Συντάγματα στην Ιταλία και τη Δυτική Ευρώπη, το τέλος της δουλείας στην Αυστρο-Ουγγαρία και την Πρωσσία. «Ιδίως τα ελέω Θεού μοναρχικά καθεστώτα εφεξής αρχίζουν να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους την κοινή γνώμη. Και πλέον αρχίζουν να προσέχουν ιδιαίτερα τη γνώμη του Τύπου».

Εάν στην πλειοψηφία τους οι αναλυτές εξέφρασαν την έκπληξή τους για τον αυθόρμητο χαρακτήρα της κρίσης στον αραβικό κόσμο, αντίστοιχα ελάχιστοι ανέμεναν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 την ραγδαία πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο πρώην πρόεδρος της Τσεχίας Βάκλαβ Χάβελ έσπευσε συμφυώς να συγκρίνει την αραβική εξέγερση με τον άνεμο ελευθερίας, που οδήγησε στην κατάρρευση του «Σιδηρού Παραπετάσματος» στην Ανατολική Ευρώπη. «Οι δεκαετίες που παρήγαγαν τις συνθήκες για τη δημιουργία των αυταρχικών αραβικών καθεστώτων, ήσαν οι ίδιες που δημιούργησαν το Σιδηρούν Παραπέτασμα», πρόσθεσε ο ίδιος.

Ο ιστορικός Πιέρ Ασνέρ υπενθυμίζει πως όλα συνέβησαν στην Ευρώπη το 1989, όταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είχε επιβεβαιώσει πως ο στρατός δεν επρόκειτο να επέμβει, και θεωρεί πως «ένεκα αυτού έπαψαν οι φόβοι και ξεκίνησε η αλυσσιδωτή αντίδραση». «Στο σύνολό τους οι παλαιές κομμουνιστικές χώρες έγιναν και παρέμειναν ελεύθερες, με ελεύθερες εκλογές», τονίζει ο ίδιος στην εφημερίδα Λε Μοντ.

«Όσον αφορά τη δημιουργία μίας κοινωνίας πολιτών, αναγνωρίζω ότι αυτό είναι πιο δυσχερές», επισημαίνει ο Ασνέρ.